Skyros Island Treasures

Οι θησαυροί του πανέμορφου αυτού νησιού είναι στην επιφάνειά του, δεν χρειάζεται να τους ψάξεις.

Μπορείς να τους θαυμάσεις στο παρακάτω βίντεο. Είναι το νησί που βρίσκεις τον αληθινό εαυτό σου και αρχίζεις να τον αγαπάς!

Καλή θέαση!

Skyros Island Treasures

Οι περιηγητές γράφουν για τη Σκύρο

"........Τα σπίτια του κάστρου είναι πυκνοχτισμένα κι ανάμεσά τους περνούν στενοσόκακα. Είναι ακατοίκητα και χρησιμεύουν να φυλάνε τα υπάρχοντά τους οι κάτοικοι του νησιού, που ζουν κάτω στη βορινή πλευρά του βράχου, μέσα σε ποιο απλόχωρα σπίτια.

Εκεί πάνω, στα ευπορότερα βρίσκεις ολόκληρες καμάρες γεμάτες χαλκώματα, τα πιο πολλά απ'την Πόλη, μεγάλα χαρανιά, σιδεροβαβάθες. πελώρια χαλκοδουλεμένα ταψιά, για να κενώνουν τα φαγιά κατά την τουρκική συνήθεια.

Βρίσκεις επίσης χρυσοΰφαντα ρούχα απ'τον καιρό των Βενετσιάνων ακόμη καθώς και έπιπλα φερμένα στο νησί ή από πειρατεία ή ναυαγισμένα καράβια.

Δεν είναι όμως μονάχα αυτές οι περιουσίες που φυλάγονται εκεί, αλλά κρατούν κι αποθέματα τυριού, βουτύρου, προβιών, λαδιού, αλμυρών ελιών, μπαμπακιού κλπ που τα φυλάνε σε ποσότητες απ' τις οποίες έρχονται και παίρνουν οι γυναίκες και τα κορίτσια όταν τους χρειάζονται. Γιατί ακόμα και σήμερα εξακολουθούν απ'τον φόβο των επιδρομών να εξασφαλίζουνε τα καλά τους στο οχυρωμένο κάστρο..."

Από το βιβλίο της Όλγας Ζαχαράκη 

"Σκύρος Θησαυροί Παράδοσης Κοσμήματα - Ξυλόγλυπτα - Κεραμικά"

Η καθημερινή σκυριανή ενδυμασία

Το καθημερινό φουστάνι ήταν από απλό φαντό πανί.Οι κοπέλες όμως και οι νέες γυναίκες έβαζαν ποδόγυρο από κόκκινο μπουγασί πανί και το κεντούσαν στο πίσω μέρος με ένα μικρό κλαρί, μία "κατσουρίδα" από πολύχρωμα μετάξια. Πουκάμισα (πουκαμίσες μακριές) άσπρα, φαστά (από πανί που ύφαιναν) με λεπτά κλαράκια κεντημένα με χρωματιστά μετάξια. Αφού απόπλεναν τα ρούχα στον ποταμό, πλένονταν και λούζονταν και οι ίδιες και έπλεναν και τα ρούχα τους που είχαν βραχεί. Τότε φορούσαν αυτά τα πουκάμισα και μπόλια κεντητά και με τα πανέρια γεμάτα πλυμένα ρούχα ανέβαιναν στο χωριό. Οι Σκυριανές ασπροντυμένες φάνταζαν σαν τις "ανεράιδες" , (νεράιδες) και όλοι ήξεραν ότι έρχονταν από τον ποταμό και δεν ήταν ντροπή που φορούσαν μόνο πουκάμισο.

Το κέντημα στον ερχομό του παιδιού

Τις τρεις πρώτες μέρες της ζωής του θα έρθουν οι "μοίρες", γι'αυτό και η μάνα το πλένει και το στολίζει με τα καλύτερα. Του βάζει ένα τσεμπερομάντιλο γύρω από το κεφαλάκι του σαν διάδημα και από πάνω το μεταξωτό τσεμπέρι με το μάλαμα κεντημένο και τα φλουριά. Μετά τυλίγει το παιδί με χρυσοκέντητο τσεβρέ σε μεταξωτό πανί και το σκεπάζει με ολομέταξο σεντόνι ασπροκεντημένο, που συνδυάζεται με ίδιο ασπροκεντημένο μαξιλαράκι. Η Σκυριανή καλομάνα κεντά για το μωρό της περιμένοντας με αγωνία να έρθει στη ζωή. Κεντά και του τραγουδά την αγάπη που του έχει και τα όνειρα που κάνει γι'αυτό.

Ως σ'αγαπούν να σε χαρού τσ' ως θέλου να μου ζήσεις 

τσ' ως σ' έχου μέσα στη γκαδριά να μου 

πολυχρονίσεις

Τσοιμήσου με την Παναγιά τσαι με τον Άη Γιάννη 

με τον αφέντη το Χριστό, τσ' όπου πονεί να γιάνει

Απόσπασμα από το βιβλίο Σκύρος, θησαυροί παράδοσης κεντήματα ξυλόγλυπτα κεραμικά, της Όλγας Ζαχαράκη

Τα σύμβολα της σκυριανής κεντητικής

Οι σκυριανές διανθίζουν τα κεντίδια τους με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο, δικό τους. Είναι πάντα πλούσια καλοσχηματισμένα και παράξενα. Τα καράβια ως σχέδια είναι πολλά και διαφορετικά αφού οι Σκυριανές κεντούσαν πολλούς τύπους. Παρότι δεν ήταν κατεξοχήν θαλασσινός λαός, τις γοήτευαν.

Άλλωστε η Σκύρος ήταν ένα νησί αποκομμένο περισσότερο από τα άλλα και τα καράβια ήταν το μόνο μέσο σύνδεσης - επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο. Γουλέτες, μπρατσέρες, φρεγάδες, κερνίτσα και τρεχαντήρια συμβολίζουν το ταξίδι της ζωής και αποτυπώνονται με ένα σχέδιο φυσικό και μαγικό αφού πάντα τα διανθίζουν με λουλούδια και πουλιά.

Τα καράβια κεντιούνται με περισσή σοφία από τις Σκυριανές, τα θέλουν πάντα να αρμενίζουν σε ήρεμα νερά. Τα φυτά, τα δέντρα, οι καρποί και τα λουλούδια είναι σύμβολα ευζωίας και γονιμότητας. Τα ρόδια σύμβολα ευημερίας και πλούτου του σπιτιού. Η γλάστρα είναι μία βασική σύνθεση φυτών με μεγάλα ή μικρά κλαριά που συνδυάζει τη ζωή με την εξέλιξη. Ο προστάτης της Σκύρου, ο άγιος Γεώργιος συμβολίζει τη θρησκευτικότητα και τη βαθιά πίστη των Σκυριανών και την προστασία των σπιτιών και του νησιού τους. 

Τα φίδια είναι σύμβολο προστασίας του σπιτιού. Τα πουλιά συμβολίζουν το κάλος ενώ ο "τσαλαπετνές" είναι σύμβολο της ανδρείας του άντρα αλλά επίσης της ομορφιάς και της δύναμής του. Ο Μάης πρόκειται για σύνθεση από χαρούμενα ανθρωπάκια "τα Μπαγασάκια" με κεντρικό πρόσωπο τον Μάη, περιτριγυρισμένο από λουλούδια, πουλιά και ζώα. Ο Μάης έχει λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι και "φανταστική" φορεσιά όπως και τα "Μπαγασάκια" κρατώντας λουλούδια στα χέρια. Συμβολίζει το έθιμο της Πρωτομαγιάς, τη χαρά και την ευφορία της εποχής, τον οργασμό της φύσης, το γλέντι.

Από το βιβλίο της Όλγας Ζαχαράκη Σκύρος, θησαυροί παράδοσης , κεντήματα - ξυλόγλυπτα - κεραμικά

Σκυριανή κεντητική

Τα σκυριανά κεντήματα διακρίνονται σε "γραφτά" και "ξομπλιαστά".Τα "γραφτά" σχεδιάζονται πρώτα στο πανί και μετά τελαρώνονται, δηλαδή το πανί τεντώνεται κομμάτι κομμάτι μέχρι να κεντηθεί. Τα σχέδιά τους είναι ελεύθερα και με κίνηση. Τα "γραφτά" θεωρούνται και τα πιο παλαιά και κεντιούνται με την παλαιότερη βελονιά, την ασταχωτή.

Τα "ξομπλιαστά" ως ονομασία προέρχονται από την λέξη "ξομπλιάζω", που στη Σκύρο σημαίνει κοιτάζω και αντιγράφω. Επικρατεί μάλιστα ως παρατσούκλι για εκείνες που παρατηρούν τους άλλους επίμονα να τις λένε "ξόμπλια". Τα "ξομπλιαστά" κεντήματα αντιγράφονται με μέτρημα και είναι κυρίως γεωμετρικά, χωρίς καμπύλες και κύκλους.

Τα σκυριανά κεντήματα χωρίζονται επίσης σε πολύχρωμα, κεντημένα με μετάξια βαμμένα σε υπέροχα χρώματα, σε ασπροκέντητα με κατάλευκο μετάξι, σε κοκκινοκέντητα με κόκκινο μετάξι και σε χρυσοκέντητα. Ειδικά τα χρυσοκέντητα, μαχραμάδες και μπόλιες κεντιούνται με χρυσονήματα που έχουν μάλαμα και ασήμι και με ελάσματα και τέλια που απαιτούν μεγάλη δεξιοτεχνία για να κεντηθούν.

Το μετάξι αποτελούσε την κύρια κλωστή για τα κεντήματα και μαζί με το λινό ή με το βαμβάκι χρησιμοποιούνταν σε υπέροχα υφάσματα που φτιάχνονταν στον αργαλειό. Οι Σκυριανές δημιουργούσαν κεντήματα για το στόλισμα του σπιτιού τις "καλές" μέρες, τις γιορτές, τη γιορτή τ'αντρούς, τ'αρραβωνιάσματα και το γάμο. Κεντήματα καθημερινά, στρωσίδια του καλού καναπέ και του κρεβατιού, κεντήματα για τις καλές φορεσιές, αλλά και κεντήματα για σεντόνια, νεκροσέντονα, κρεβατόγυρους, μαξιλάρες, προσκεφαλάδες, μαχραμάδες, τακίμια, σερβέτες, ποκάμ'σα, μεταξωτά μ'σοφόρια, ζώνες, κ'ντόρες, φεγγάρια (καρφίτσες κεντητές στο μαντίλι, γνωστό ως "φτα", της στολής της νύφης), ποκάμ'σα με δαντέλα για τη στολή του τσοπάνη, τραπεζομάντιλα, κουρτίνες, πετσέτες, τσεμπεράκια κλπ

Απόσπασμα από το βιβλίο Σκύρος Θησαυροί Παράδοσης - Κεντήματα Ξυλόγλυπτα Κεραμικά
Όλγα Ζαχαράκη 

To σκυριανό σπίτι

Η χώρα από την καστροπολιτεία ως τις άκρες της πλαγιάς, απλώνεται σαν καρφίτσα ασημοκαπνισμένη πάνω στις γαλανοσταχτιές πτυχές της θάλασσας. Με το φύσημα τ' αγέρα και την πνοή της Ανατολής, ένα αχνόλευκο πέπλο απλώνεται πάνω από τα μικρά σπίτια που σκαρφαλώνουν το ένα πάνω στο άλλο.

Το σκυριανό σπίτι, μικροκαμωμένο και με ξεχωριστή χάρη είναι ένα μπαούλο από 'κείνα τα παλιά, που όταν το ανοίξεις θα σου αποκαλύψει ό,τι φυλάει μέσα του. Κάτασπρο, μικρό μόλις 40-50 m2 με μικρά παράθυρα και μικρή αυλή, με φούρνο πολλές φορές και πεζούλια, ένας κύβος που τον σκεπάζει ο "λιακός" (ταράτσα) με το μελάγγι.

"Το μελάγγι" καλύπτει την επιφάνεια σαν πλάκα προστασίας. Είναι χώμα σε χρώμα γερανιό, αργιλώδες, που πριν το στρώσουν, το χτυπούσαν για να σπάσει, το άπλωναν, εδώ και εκεί άφηναν "σβούλια" (κομμάτια) που έλιωναν με τις βροχές και στις άκρες έφτιαχναν για όμορφο τελείωμα την "ριγλωσσιά" με μια μικρή κλίση για να φεύγει το νερό. Το μελάγγι ή μελαγγόνι το έφερναν από την τοποθεσία Μελαγκτά.

Με το που σκέπαζαν το σπίτι, έστηναν καλαμένιο σταυρό με λουλούδια για να είναι καλοστεριωμένο. Η καλύτερη ευχή για τους νοικοκύρηδες ήταν να είναι  η νοικοκυρά του σπιτιού προκομμένη και γνωστική, να φυλάει το σπίτι για να μην έχει "κακό σύμποδο" και να ξέρει από γιατροσόφια και ξόρκια. Πριν το κατοικήσουν έβαζαν να κοιμηθούν σε αυτό γέρος και γριά ώστε αν έχει κακό στοιχείο να βρει αυτούς. Την επόμενη μέρα, πριν μπουν, κρεμούν πίσω από την πόρτα μαχαίρι μαυρομάνικο, ψαλίδι ανοιχτό, ένα κομμάτι δίχτυ, ένα κόκκαλο από σαγόνι σαλαχανά ή το καύκαλο μιας "αβατάλας" (χελώνας) για να διώχνουν το κακό. Τα πέτρινα σπίτια χτίζονταν με τα "πουριά" (πωρόλιθο που έπαιρναν από το λατομείο στα Γυρίσματα , στη θέση Πουριά). Ενδιάμεσα στους τοίχους και πάνω από τις πόρτες και τα παράθυρα έμπαιναν τα "χατίλια", δοκάρια κέδρου.

Στα πολύ παλιά σπίτια οι κέδροι ήταν σχεδόν ακατέργαστοι, κόβοντας μικρό μέρος από τα κλαδιά τους.

Από το βιβλίο  ΣΚΥΡΟΣ - θησαυροί παράδοσης  - κεντήματα -ξυλόγλυπτα - κεραμικά
'Ολγα Ζαχαράκη

Το μέλι της Σκύρου

Η Σκύρος είναι γνωστή για τα εκλεκτά της προϊόντα, μέσα στα οποία είναι σαφώς και το σκυριανό μέλι. Παλαιότερα ένας από τους πιο γνωστούς παραγωγούς ήταν ο Μπάρμπα Νικίας, που είχε αραδιασμένα τα «μελι΄σοκόφ΄να» (κυψέλες δεν υπήρχαν τότε) σε τρεις «μασίδες» στο κτήμα του στον Πεύκο.

Τα «μελι΄σοκόφ΄να» ήταν κοφίνια, πλεγμένα με βέργες από «αγνέ» και κατά κάποιο τρόπο σοβατισμένα μέσα και έξω με «βουλιθιές» από βόδια, αραιωμένες με νερό.

Εκτός από τον Μπάρμπα Νικία υπήρχαν κι άλλοι παραγωγοί μελιού όπως π.χ ο Νίκος ο Παυλής και οι διάδοχοί του, αλλά και πολλοί άλλοι σύγχρονοι μελισσουργοί που παράγουν αρκετές ποσότητες μελιού, που όχι μόνο καλύπτουν την εσωτερική κατανάλωση αλλά κάνουν και εξαγωγές. Οι μελοπαραγωγοί εκτός από το μέλι είχαν και όφελος από το κερί που έβγαζαν από τις «τσερήθρες» όταν τις έστυβαν για να πάρουν μέλι.

Το στύψιμο της γεμάτης με μέλι κερήθρας γινόταν με ειδική πρέσα, το «στύφτη». Αφού στράγγιζε όλο το μέλι, από το πρώτο στύψιμο, έριχναν μέσα στο στύφτη λίγο νερό για να παρασύρει, με ένα ακόμη ελαφρό στύψιμο, ό,τι υπόλοιπο μελιού είχε απομείνει στην κηρήθρα και με αυτό το γλυκό υγρό έφτιαχναν το «μελόχι’λε» (χυλό από μέλι) που πασπαλισμένος με τριμμένα καρύδια ή μύγδαλα ήταν ένα ωραιότατο αρωματικό γλύκισμα , σαν την «μουσταλευριά».

Τις στυμμένες κερήθρες τις έλιωναν σε μικρά καζάνια και με το λιωμένο κερί που έβγαινε από αυτές, γέμιζαν μικρές γαβάθες, που τις χρησιμοποιούσαν σαν καλούπια. Όταν το κερί στέγνωνε, το μάζευαν και το πουλούσαν σε καλές τιμές ή το πρόσφεραν δώρο σε φίλους ή το πήγαιναν στο Μοναστήρι για να ξοφλήσουν κάποιο τάμα που είχαν κάνει στον ΄Αϊ Γιώργη.

Οι ίδιοι κρατούσαν μερικές «πίτες» κερί για τον εαυτό τους, για να κάνουν μόνοι τους τα κεριά που πήγαιναν στην εκκλησία και μοσχοβολούσε ο τόπος όταν τα άναβαν. Μερικοί όταν βρίσκονταν σε δύσκολες καταστάσεις έταζαν στον ΄Αϊ Γιώργη  κερί. Το κερί αυτό δεν ήταν σαν τα συνηθισμένα κεριά, αλλά ένα μονοκόμματο μακρύ κερί, σαν σχοινί και με αυτό τύλιγαν τις τέσσερις κολόνες της εκκλησίας, μία, δύο ή και περισσότερες φορές ανάλογα με το πόσο βαρύ ήταν το τάμα.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Γ. Λάμπρου «Αποκέρια μιας ζωής». Η Σκύρος όπως τη γνώρισα 1930-1965